مهیاوه یکی از خوراکی‌های سنتی و محبوب در جنوب ایران است که به‌ویژه در استان هرمزگان و مناطق جنوبی استان فارس رواج دارد. این غذای بومی که در گویش محلی به نام‌های مهیاوه ، مهوه یا مهویه (Mahyawa) شناخته می‌شود، از جمله خوردنی‌هایی‌ست که جایگاه ویژه‌ای در سفره مردم جنوب کشور دارد.
| فهرست مطالب |
|---|
| مهیاوه چیست |
| ریشه کلمه مهیاوه |
| طرز مصرف مهیاوه |
| خواص و مضرات مهیاوه |
| طرز تهیه مهیاوه |
| کیک مهیاوه و پنیر |
| 7 نکته راجع به مهیاوه |
| ترکیبات مهیاوه |
اگر برایتان سؤال است که مهیاوه چیست، باید بدانید که این خوراک سنتی، یکی از سس‌های خاص و پرطرفدار در جنوب ایران، به‌ویژه در استان هرمزگان و جنوب فارس است. سس مهیاوه چیست؟ این سس در واقع نوعی فرآورده دریایی تخمیری است که با استفاده از ماهیهای ریز مانند موتو، ساردین یا انچوی تهیه می‌شود. ظاهر آن معمولاً تیره و خاکستری‌رنگ است و بوی تند و مزه‌ای شور و خاص دارد. این سس اغلب به همراه نان‌های محلی مثل نان تُمشی یا نان رَخته مصرف می‌شود.
طعم خاص این غذا ممکن است در ابتدا برای برخی افراد عجیب باشد، اما طرفداران آن، آن‌را یکی از خوش‌طعم‌ترین و اصیل‌ترین غذاهای دریایی ایران می‌دانند.این غذای سنتی نه‌تنها بخشی از فرهنگ غذایی جنوب کشور به شمار می‌آید، بلکه امروزه توجه علاقه‌مندان به غذاهای محلی و سنتی را در سراسر ایران به خود جلب کرده است. در این مقاله تلاش کردیم همه چیز راجع به مهویه را در اختیار شما قرار دهیم.
مهیاوه چیست؟
مهوه یکی از آن خوردنی‌هایی است که فرمول خاصی برای تهیه آن وجود دارد و به آداب خاص خودش پیروی می‌شود. این خورا به عنوان یکی از خوردنی‌های فرمول‌دار در جنوب ایران محسوب می‌شود و برای آن که طعم و عطر خاص آن حفظ شود، از ترکیب مواد و ادویه‌های معینی استفاده می‌شود.
با توجه به نور آفتاب غنی جنوب و مراقبت‌های دائمی مردم، لایه‌های نازکی از ماهی ریز موتو (ساردین) و نمک به همراه ادویه‌های خوشبویی مانند خردل، فلفل، گشنیز و رازیانه با اندازه‌گیری دقیق توسط آشپز با تجربه ترکیب و پخته می‌شود. این مراحل دقیق و حساس به عنوان یک هنر آشپزی ترتیب داده می‌شوند تا سس خوش‌طعم و خوش‌بو به نتیجه برسد. نتیجه نهایی این فرآیند، یک سس خوش‌خوراک و عالی با طعم مهیاوه تولید می‌شود که به ویژه برای ذائقه‌های مخصوص و ماهی‌دوست مورد تایید قرار می‌گیرد.
ریشه کلمه مهیاوه
واژه «مهیاوه» یا «مهوه» ریشه در ترکیب دو کلمه «ماهی» و «آب» دارد؛ ترکیبی که به‌خوبی نشان‌دهنده پیوند عمیق مردم جنوب ایران با دریا و منابع طبیعی آن است. این نام، نه‌تنها به ماده اصلی این سس سنتی یعنی ماهی اشاره دارد، بلکه به اهمیت آب‌های خلیج فارس در تأمین غذا و ادامه زندگی ساحل‌نشینان نیز تأکید دارد. از دیرباز، ساکنان مناطق ساحلی با استفاده از ماهیهای کوچک و بومی، این خوراک مغذی را تهیه می‌کردند.
ترکیب ماهی و آب در این محصول سنتی، بازتابی از تاریخ، فرهنگ و سبک زندگی مردم سواحل جنوب ایران است. سس تخمیری حاصل از این ترکیب، سال‌هاست جایگاه ویژه‌ای در سفره جنوبی‌ها دارد و با طعمی خاص، بخشی از هویت غذایی آنان را شکل داده است. این خوراک، علاوه‌بر ارزش غذایی بالا، نمادی از استفاده هوشمندانه و پایدار از منابع دریایی در تأمین نیازهای غذایی محسوب می‌شود.
طرز مصرف مهیاوه
مهیاوه را به‌عنوان یک اقلام در سفره‌ها قرار می‌دهند و در زمان خوردن، قسمتی از نان را داخل آن خیس می‌کنند. طعم مهوه تند و قوی است و به‌طور کلی به میزان کمی مصرف می‌شود، زیرا طعم تند آن نمی‌تواند در میزان زیادی خورده شود. به‌ویژه در صبح‌ها به‌جای پنیر از مهوه استفاده می‌شود. در برخی مواقع، در هنگام پخت نان، مهیاوه به همراه روغن روی نان می‌مالند و به این نان، “نان مهیاوه ای” می‌گویند که روغنی که در این نواحی تهیه می‌شود، معروف و پرطرفدار است.
نه بابا ما می‌میریم، اول سرش و روده‌هاشو بیرون میاریم بعد با ادویه‌جات مخلوط می‌کنیم و می‌پزیم، به نون می‌کشیم و سرخ می‌کنیم.
مشاهده در نی نی سایتخواص و مضرات مهیاوه
- خواص
این سس سنتی جنوب ایران سرشار از فسفر، کلسیم، چربی‌های مفید و اسیدهای آمینه ضروری است که مستقیماً از ماهیهای دریایی به‌دست می‌آید. به دلیل فسادپذیری بالا، برای ماندگاری بیشتر آن از نمک زیادی (تا ۱۶ درصد) استفاده می‌شود. مردم مناطق ساحلی، به‌ویژه در قشم و اطراف آن، این خوراک مغذی را بخش جدایی‌ناپذیر از رژیم غذایی خود می‌دانند.
براساس روایت‌های محلی، فرمول اولیه این محصول را عبدالله مدنی، طبیب ایرانی، یا به روایتی دیگر، بزرگمهر وزیر انوشیروان طراحی کرده است. ترکیباتی مانند خردل در آن وجود دارد که به باور بومیان، از بروز بیماری‌هایی نظیر پیس جلوگیری می‌کند. این سس تخمیری نه‌تنها ارزش تغذیه‌ای بالایی دارد، بلکه بخشی از فرهنگ غذایی، پزشکی سنتی و ارتباط مردم با دریا و منابع آن را بازتاب می‌دهد.
- مضرات
مهوه تاریخچه‌ای طولانی دارد و در جنوب ایران به عنوان یک منبع پروتئین معرفی شده است. اغلب افراد منطقه به عنوان یک خوراکی محبوب از آن استفاده می‌کنند. با این حال، مهوه ممکن است دارای خصوصیاتی خاص باشد که باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین، مهوه به عنوان یک محصول تخمیری تهیه می‌شود و ممکن است شامل موادی مثل اسیدآمینه هیستامین باشد که در بعضی افراد ممکن است حساسیت ایجاد کند.اگر شما یا کسی که مصرف مهوه را در نظر دارد، به عوامل خاصی حساسیت دارید یا نیاز به رژیم غذایی خاصی دارید، بهتر است با متخصص تغذیه مشورت کنید.همچنین، مهوه به صورت محدود و در مقادیر معقول مصرف شود و نه به میزان زیاد و مداوم. همواره بهتر است از تغذیه متنوع و متعادل بهره ببرید تا از تنوع مواد غذایی و تقلیل مخاطرات مرتبط با مصرف بیش از حد یک ماده خاص جلوگیری کنید.
طرز تهیه مهیاوه
مواد لازم
- ماهی متو (خشک): 500 گرم
- ماهی ساردین: مقدار دلخواه
- خردل: 500 گرم
- رازیانه: 250 گرم
- نمک: 1 و 4/1 پیمانه
- آب: به مقدار لازم
مرحله اول: شستشو
ابتدا ماهیها را با دقت بشویید تا شن و ماسه‌های چسبیده به بدنه‌ی آن‌ها جدا شود. با این اقدام، از کیفیت نهایی طعم آن اطمینان حاصل کنید.
مرحله دوم: نمک‌گذاری
در ظرفی سفالین که به آن «پیگنه» نیز معروف است، محلول آب و نمک به ترکیبی مناسب تهیه کنید. سپس ماهیها را در این محلول قرار دهید، حتی سطح آب تا حدود 10 سانتیمتر بالاتر از ماهیها باشد. این کار به جذب نمک و تداخل آب و نمک در ماهیها کمک می‌کند.
مرحله سوم: نگهداری در آفتاب
دهانه ظرف را با یک پارچه تمیز بپوشانید و با استفاده از یک کش پلاستیکی آن را محکم کنید. سپس ظرف را در مکانی آفتابگیر قرار دهید تا فرآیند تخمیر آغاز شود. آفتاب نقش مهمی در تخمیر مهیاوه دارد و این مرحله می‌تواند مدتی میان 20 تا 30 روز به طول انجامد.
مرحله چهارم: مخلوط کردن
در طی مدت نگهداری، روزی دو بار با یک قاشق چوبی، محتویات ظرف را به هم بزنید. این کار باعث جلوگیری از فاسد شدن ماهیها می‌شود.
مرحله پنجم: آبکشی
پس از گذشت زمان مورد نظر، یک آبکش مناسب را روی ظرف با دهانه بزرگ قرار دهید و محتویات پیگنه را به دقت خالی کنید. در این مرحله، ماهیها نرم‌تر شده و آب اضافی آن‌ها خارج می‌شود. تفاله ماهی که باقی می‌ماند، باید دور ریخته شود.
مرحله ششم: افزودن خردل
خردل را پیش از این در یک ظرف جداگانه تفت داده و سپس آسیاب کنید تا به صورت پودری باشد. این پودر خردل را به آب ماهیهای آبکش شده بیفزایید و محتویات را با هم مخلوط کنید. این قدم به افزایش طعم و عطر دلپذیر آن کمک می‌کند.
مرحله هفتم: نگهداری نهایی
مخلوط آب ماهی و پودر خردل را دوباره به ظرف سفالی انتقال دهید. مانند قبل، دهانه ظرف را با پارچه پوشانید و با کش پلاستیکی ببندید. ظرف را در مکانی آفتابگیر قرار دهید تا مراحل نگهداری نهایی ادامه یابد. مدت زمان لازم برای رسیدن به مهیاوه حدود 10 تا 15 روز در هوای گرم و آفتابی خواهد بود. در صورتی که هوا سردتر باشد، زمان نگهداری نیز طولانی‌تر خواهد بود.
با پیروی از این مراحل، می‌توانید مهیاوه با طعم و عطر لذیذ و منحصربهفرد را در خانه تهیه کرده و از این خوراکی محلی بی‌نظیر لذت ببرید.توجه داشته باشید که مقادیر مواد می‌تواند بر اساس سلیقه شما تغییر کند و می‌توانید به تناسب مواد را تنظیم کنید. همچنین، در صورت استفاده از ماهی ساردین، می‌توانید مقدار آن را بر اساس تمایل خودتان تعیین کنید. با رعایت این نکات، امیدوارم تجربه‌ی خوبی در تهیه این سس خاص داشته باشید.
یه نوع ماهی خشک به نام موتو رو با آب و خردل و غیره خیس می‌کنن، چهل روز می‌ذارن بمونه و تقریبا می‌گنده. بعد صافش می‌کنن و سس‌مانند میشه. می‌تونید تو گوگل هم سرچ کنید، توضیحات کاملش هست. صبحانه می‌خورن و باهاش نون می‌پزن 😮😮🤯 من هیچ گاردی ندارم بگم اه اه و فلان، چون منم شاید از بچگی خورده بودم دوست داشتم. دوست دارم جنوبی‌ها بیان تجربیات خودشونو بگن 😊
مشاهده در نی نی سایتکیک مهیاوه و پنیر
مواد لازم
- 2 لیوان آرد
- 3 عدد تخم مرغ
- 1 لیوان ماست
- نصف لیوان روغن
- 1 قاشق غذاخوری خمیر مایه
- 1 قاشق بکینگ پودر
- 1 قاشق چایخوری نمک
- 1 قاشق غذاخوری شکر
- 1 قاشق چایخوری زردچوبه
- 2 قاشق غذاخوری سرخ کردنی رازیانه
- پنیر به دلخواه
- زعفران و مهیاوه به دلخواه
طرز تهیه
مرحله 1:
- در یک میکسر یا ظرف مناسب، 3 عدد تخم مرغ را با نمک و زردچوبه خوب هم بزنید.
- به این مخلوط 1 لیوان ماست و نصف لیوان روغن را اضافه کنید و 1 دقیقه دیگر می‌زنید تا خوب مخلوط شوند.
مرحله 2:
- سپس به مخلوط تخم مرغ، ماست و روغن اضافه کرده‌اید، آرد و بکینگ پودر را نیز به مواد اولیه اضافه کنید و مخلوط کنید تا یکدست شود.
مرحله 3:
- خمیر را به دقت به قالبی که از قبل چرب کرده‌اید بریزید.
- روی خمیر بالایی مهیاوه (سس ماهی) و پنیر را اضافه کنید.
- دوباره باقی مانده خمیر را روی خمیر بالایی بریزید.
- روی خمیر بالایی زعفران و مهیاوه را بریزید.
مرحله 4:
- قالب را در جای گرمی مثل دمای اتاق یا درون قرارگاه فر بگذارید و به مدت حداقل 1 ساعت صبر کنید تا خمیر بالا بیاید.
مرحله 5:
- سپس فر را روشن کرده و در دمای 180 درجه سانتی‌گراد قرار دهید.
- ابتدا کیک را در فر با حرارت پایین به مدت 30 دقیقه پخته کنید.
- سپس حرارت فر را به حد طلایی تنظیم کرده و کیک را به مدت دیگری پخته کنید تا روی آن طلایی شود.
بعد از پختن کیک، می‌توانید آن را بگذارید تا خنک شود و سپس لذت ببرید. این کیک مهیاوه و پنیر با ترکیبی از مزه‌های مختلف بسیار خوشمزه خواهد بود.
7 نکته راجع به مهیاوه
با تشکر از این نکات تکمیلی. در طرز تهیه مهوه، این نکات مهم هستند تا غذا بهتر و خوشمزه تر شود. در زیر، نکاتی را برای تهیه مهیاوه با استفاده از این نکات تکمیلی ارائه می‌دهم:
- ادویه‌ها: به جز خردل، می‌توانید از رازیانه و تخم گشنیز نیز استفاده کنید. این ادویه‌ها را قبل از استفاده خشک کنید و سپس آسیاب کنید تا طعم و عطر خود را بدهند.
- پوست نارنج: اگر می‌خواهید از پوست نارنج استفاده کنید، آن را به صورت تکه‌های کوچک برش دهید و به مهوه اضافه کنید. اما توجه داشته باشید که پوست نارنج را نباید آسیاب کنید.
- ظروف سفالی: برای تهیه مهوه بهتر است از ظروف سفالی استفاده کنید. استفاده از ظروف پلاستیکی در تهیه این غذا توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است بوی غذا را تغییر دهند.
- مقدار نمک: در تهیه مهیاوه، مقدار نمک را کم نکنید. نمک مانع کرم زدگی و فساد ماهیها می‌شود. با این حال، مقدار نمک را همیشه به طعم خودتان تنظیم کنید.
- فصل تهیه: بهتر است مهیاوه را در روزهای گرم تابستان تهیه کنید. در این فصل، ماهیها تازه‌تر و بهتر هستند و مهویه نیز خوشمزه‌تر خواهد بود.
- بوی مهیاوه: مهویه باید خوش‌عطر و بو باشد. اگر بوی بدی از آن می‌آید، نشان‌دهنده این است که مراقبت کاملی از آن به عمل نیامده و احتمالاً فاسد شده است. در این صورت، بهتر است آن را دور بیندازید و مهوه تازه تهیه کنید.
- روز موعود مهوه صاف کردن: در این مرحله ، به وسایلی همچون اَسی (تشت پلاستیکی)، الک مخصوص که فاصله بین سوراخ‌ها نه زیاد باشد و نه خیلی کم، دَر زِر صافی (وسیله‌‌ای چوبی و مثلثی شکل که بین تشت و الک قرار می‌گیرد تا مانع افتادن الک درون تشت شود) و قاشق یا همزن برقی نیاز دارید.
ترکیبات مهیاوه
معمولا مهویه ترکیباتی مانند ماهی متو(خشک) ،خردل ،رازیانه ،پوست نارنج ،تخم گشنیز ،نمک دارد اما در بحث استفاده از ماهی خشک دو نوع سلیقه متفاوت وجود دارد.
- پودر ماهی
ماهیهای مذکور را در روی شن و ماسه کنار دریا خشک می‌کنند و اگر بخواهند از پودر آن استفاده کنند، پس از اینکه خوب خشک شد ماهیها را کاملاٌ کوبیده و بعد، الک می‌کنند و شن و ماسه را از آن جدا می‌سازند و بعد پودر ماهی را با زرد چوبه، فلفل، راز (دانه باریک و سیاه رنگ)، گشنیز و خردل مخلوط ساخته، دوباره می‌کوبند و در آب و نمک می‌ریزند و در شیشه یا خمره مخصوص ریخته و درش را می‌بندند و بعد ظرف را به مدت ۲۰ تا ۳۰ روز در آفتاب قرار می‌دهند، مایعی که به این ترتیب فراهم می‌شود، نسبتاٌ روان و با بوی زننده می‌باشد. مهیاوه را روی نان مالیده می‌خورند، بعضی مهیاوه را به همراه برنج مصرف می‌کنند.
- ماهی خشک شده
برای تهیه مهیاوه از ماهی، در ابتدا مقداری ماهی خشک موتو یا حشینه را شسته و سر آن را جدا کرده و در حلب یا خمره می‌اندازند و در حدود دو کیلو نمک به آن می‌افزایند و در آفتاب می‌گذارند و هر روز با چوب مخصوصی، آن را بهم می‌زنند و به وسیله آبکش صاف کرده آب آن را در ظرفی دیگر جدا ساخته و تفاله آن را به دور می‌ریزند سپس مقداری خردل بو داده و پوست نارنج کوبیده را روی مایع می‌ریزند، سپس همه را داخل خمره کرده در آن را بسته مجدداٌ در آفتاب می‌گذارند و چند روز صبر می‌کنند و بعد به سراغ آن می‌روند.
پایان
مهیاوه نه تنها یک چاشنی سنتی بلکه بخشی از هویت غذایی و فرهنگی جنوب ایران است. این سس تخمیری با روش‌های خاص و ترکیبات بومی‌اش، طعمی منحصربهفرد به غذا می‌بخشد و همچنان جایگاه خود را در سفره‌های مردم مناطق ساحلی حفظ کرده است. استفاده از مواد طبیعی مانند ماهی خشک، ادویه‌های محلی و فرایند تخمیر سنتی، نشان‌دهنده دانش بومی و احترام به طبیعت در فرهنگ غذایی این نواحی است.
امروزه با وجود تنوع در چاشنی‌ها و سس‌های صنعتی، همچنان مهیاوه به عنوان یک طعم‌دهنده اصیل و سالم در بین طرفداران غذاهای سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد. اگر به دنبال تجربه طعمی متفاوت و ریشه‌دار هستید، امتحان کردن مهیاوه می‌تواند شما را با بخشی از فرهنگ کهن و سلیقه غذایی مردم جنوب ایران آشنا کند.
کنجکاو شدم ببینم چه مزه ای داره