اصطلاح “خوس” در فرهنگ مردم جنوبی ایران به عنوان رشته‌های باریک طلایی و نقره‌ای که برای تزئین پارچه‌ها استفاده می‌شود، خوس دوزی یکی از سنت های دیرینه مردم بندر عباس است. همچنین، تفاوت‌های معنایی این اصطلاح در مناطق مختلف و کشورهای مختلف نشان می‌دهد که فرهنگ و زبان دارای تنوع‌ها و پیچیدگی‌های بسیاری هستند.
فهرست مطالب
در این فرآیند، از خوس برای تزئین پارچه‌های توری خاصی استفاده می‌شود. این نوع پارچه می‌تواند انواع محصولات مختلف را شامل شود، از جمله شال‌های توری مانند جلبیل یا جلویل، چادرهای توری مشکی، شلوارهای بندری، لباسهای بندری یا بلوچی، و حتی کیف و کلاه.
با استفاده از خوس، تزئینات زیبا و جذابی بر روی این پوشاک و اشیاء ایجاد می‌شود. خوس دوزی نه تنها زیبایی بیشتری به محصولات می‌بخشد، بلکه همچنین به آنها یک روح و هویت منحصر به فرد از نظر فرهنگی و هنری می‌بخشد. این نوع تزئینات ممکن است از خیوط و رشته‌های نقره یا طلا ساخته شده باشد که با استفاده از فن خوس دوزی به پارچه پیوسته می‌شوند و الگوها و طرح‌های زیبا را ایجاد می‌کنند.
در نتیجه، “خوس دوزی” یک هنر و فرآیند خلاقانه است که به تزئین محصولات مختلف زیبایی و ارزش افزوده می‌دهد و در عین حال از آنها یک ارتباط عمیق با فرهنگ و هنر مناطق مختلف برقرار می‌کند.
برای مشاهده بهترین پاساژ های بندرعباس کلیک کنید.
تاریخچه خوس دوزی
می‌توان گفت که “خوس دوزی” از منشأ هندوستانی خود پیدا کرده است. به طوری که با توجه به تنوع طرح‌ها و رنگ‌های لباسهای بندری و بلوچی در فرهنگ مناطق جنوبی، ممکن است ورود این هنر به این مناطق نتیجه روابط نزدیک با هندوستان و دیگر کشورها باشد.
از زمانی که این هنر به مناطق همسایه هندوستان گسترش یافته است، امروزه محبوبیت خوس دوزی در کشورهایی همچون ایران و حتی پاکستان نیز زیاد شده است.
با اینکه رنگ‌های طلایی و نقره‌ای بیشترین محبوبیت را در خوس دوزی دارند و از گذشته تاکنون استفاده‌های فراوانی داشته‌اند، اما امروزه می‌توان طیف وسیعی از رنگ‌ها مانند زرد، ماستی و آبطلا نیز در این هنر مشاهده کرد. تشخیص تفاوت‌های این رنگ‌ها برای افراد عادی ممکن است به دلیل تنوع کمی که در تغییر رنگ خود تردید ایجاد می‌کنند، اندکی دشوار باشد.
از دورهٔ صفویه، اقدامات موثری به منظور پیشرفت در هنر “خوس دوزی” انجام شد و این هنر به زیباترین شکل ممکن نمایان شد. این پیشرفت‌ها باعث تحولات قابل توجهی در این هنر شد و استفاده‌های جدیدی برای آن به وجود آمد.
این هنر به عنوان یکی از صنایع دستی دیرینه منطقه هرمزگان، از این پس بیشتر برای تزیین و تولید انواع محصولات مورد استفاده قرار گرفت
کاربرد خوس دوزی
خوس دوزی یک هنر دستی بسیار محبوب و مورد توجه است، که از طریق طرح‌های منحصر به فرد، پارچه‌ها را به زیبایی‌های بی‌نظیر تبدیل می‌کند. این طرح‌ها با جزئیات جذاب و ظرافت در هنر خوس دوزی ایجاد می‌شوند. این هنر بر روی محصولات مختلف به نمایش گذاشته می‌شود، از جمله:
- دمپای شلوار زنان
- تزئین پرده‌های توری
- لباسهای عروس
- جلد قرآن
- روی کوسن‌ها
- کلاه‌ها
- پیراهن‌ها
- جلیقه‌های زنان
- شلوارها
- سرویس‌های توری برای روی میز
- چادرهای توری
- لباسهای محلی
- روسری‌ها و شال‌ها
- رومیزی‌ها
- روتختی‌ها و …
اگرچه خوس دوزی جنبه‌ای محلی دارد، اما هنرمندان و علاقه‌مندان به هنرهای سنتی با تماشای و خریداری از این آثار زیبا و منحصر به فرد، به نحو چشمگیری از این هنر استقبال می‌کنند. این هنر نه‌تنها به حفظ و ارتقاء فرهنگ و هنر منطقه هرمزگان کمک می‌کند، بلکه به عنوان یک هنر دیرینه و متفاوت، جذب توجه و تقدیر جامعه هنری و علاقه‌مندان به هنر شده است.
برای مشاهده و اطلاعات بیشتر درباره بُرکه کلیک کنید.
روش دوختن خوس دوزی
خوس دوزی به عنوان یک نوع دوردوزی شناخته می‌شود که در این هنر، الگوها و طرح‌هایی به نام “خوس” بر روی پارچه‌هایی نظیر تور، مخمل و سایر مواد مختلف دوخته می‌شود. این پارچه‌ها معمولاً در رنگ‌های سیاه، سفید، سبز و زرشکی در دسترس هستند. در این حرفه، پارچه مخمل با نام خاصی به نام “چنایل” مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این هنر، خوس دوزان از نخ، سوزن و پارچه‌های ویژه‌ای که برای این منظور تهیه می‌شوند، استفاده می‌کنند. آنها با نخ کردن سوزن، طرح‌ها و الگوهای خود را روی پارچه‌ها دوز می‌کنند.
در مقایسه با دوردوزی‌های دیگر، خوس دوزی به کشیدن طرح پیش از دوختن بر روی پارچه نیاز ندارد. این هنرمندان با توجه به سلیقه و اشتیاق شخصی خود، طرح‌های خود را دوز می‌کنند. این هنر در کنار گلابتون و پولک دوزی نیز به کار گرفته می‌شود، که ترکیب این هنرهای دستی گیرا به وجود آثار کارهنری بسیار زیبا و منحصر به فردی می‌انجامد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد بندرعباس کلیک کنید.