برکه نوعی نقاب یا پوشش صورت است که ریشه‌ای تاریخی در میان زنان بومی خاورمیانه دارد. این پوشش سنتی بیشتر در کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند امارات، قطر، عربستان سعودی، عمان و به‌ویژه در جنوب ایران رایج بوده است. زنان در این مناطق از برکه برای پوشاندن صورت خود استفاده می‌کردند و این نقاب بخشی از پوشش روزمره آنها محسوب می‌شد.
| فهرست مطالب |
|---|
| ریشه کلمه برقع |
| بُرکه بندری |
| چرا زنان بندری از بُرکه استفاده میکنند؟ |
| ایا رنگ های بُرکه معنای خاصی دارند؟ |
| برقع (بُرکه) در کدام کشور ها وجود دارد؟ |
در ایران، برکه یا برقع بیش از 400 سال است که به عنوان نمادی از هویت فرهنگی زنان جنوبی شناخته می‌شود. این پوشش سنتی نه‌تنها جنبه مذهبی و فرهنگی داشته، بلکه نشان‌دهنده وقار و منزلت اجتماعی زنان نیز بوده است. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که زنان جوان در زمان حضور پرتغالی‌ها در جنوب ایران نیز از برقع به عنوان نوعی پوشش معمول استفاده می‌کردند.
در سایر کشورهای عربی نیز، استفاده از برکه به عنوان یک رسم دیرینه میان زنان صحرا‌نشین شناخته می‌شود. این نقاب از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و همچنان در برخی مناطق به عنوان بخشی از لباس سنتی زنان حفظ شده است. امروزه برکه علاوه بر ارزش فرهنگی، به‌عنوان یکی از نمادهای زیبایی و اصالت در جنوب ایران مورد توجه قرار گرفته است.
ریشه کلمه برقع
در جهان اسلام، برقع به‌عنوان پوشش سنتی و معنوی زنان در مناطق مختلف با نام‌ها و مفاهیم متفاوتی شناخته می‌شود. در ترکیه، واژه «بورک» به معنای کلاه است و به پوششی اطلاق می‌شود که سر و گردن را می‌پوشاند. در خراسان ایران، «پرده» به‌عنوان نامی برای پوشش زنان به‌ویژه پوشش‌هایی که سر و صورت را می‌پوشانند، به‌کار می‌رود.
این تنوع در اسامی و کاربردهای پوشش برقع نشان‌دهنده تفاوت‌های فرهنگی و تاریخی در جهان اسلام است. در حالی که در برخی مناطق، برقع به‌عنوان نمادی از هویت فرهنگی و مذهبی زنان محسوب می‌شود، در دیگر مناطق ممکن است به‌عنوان پوششی برای حفظ حجاب و رعایت آداب اجتماعی به‌کار رود.
در اشعار مولوی، مفاهیم مرتبط با پرده و پوشش به‌صورت نمادین و معنوی مطرح می‌شود. مولوی در غزلیات خود به مسائلی چون پوشش معنوی، حجاب‌های درونی و جستجوی حقیقت پرداخته است. این مفاهیم نشان‌دهنده پیوند عمیق میان فرهنگ، معنویت و پوشش در سنت‌های اسلامی است.
بُرکه بندری
نقاب مخصوص زنان سواحل خلیج فارس به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی مهم این مناطق شناخته می‌شود. این نقاب بندری در زبان عربی با نام «بُرقع» (Borqe) معروف است و در گویش محلی هرمزگان به آن «برکه» (Borke) گفته می‌شود. همچنین در بندر لنگه این پوشش با نام «بَتوُله» (Batoole) و در شمال بندر لنگه با نام «تَبیله» (Tabile) شناخته می‌شود که همه آنها بخشی از هویت و فرهنگ زنان این منطقه را شکل می‌دهند.
نقاب بندری نه تنها پوششی برای صورت است بلکه نمادی از اصالت و تاریخ فرهنگی مردم جنوب ایران به شمار می‌رود. این نقاب‌ها با رنگ‌ها و مدل‌های مختلف، معرف تفاوت‌ها و سبک‌های محلی هر منطقه هستند و همچنان به عنوان بخشی از سنت‌های پوششی زنان جنوب حفظ و گرامی داشته می‌شوند. استفاده از نقاب بندری نمایانگر احترام به فرهنگ بومی و هویت محلی در سواحل خلیج فارس است.
برقع خیلی جذاب میکنه صورت رو 😍 از اون جنوبی ها منظورمه ها
مشاهده در نی نی سایتچرا زنان بندری از برکه استفاده میکنند؟
نقاب جنوبی یکی از پوشش‌های سنتی و مهم زنان سواحل خلیج فارس و جنوب ایران است که در طول تاریخ نقش ویژه‌ای در فرهنگ این مناطق داشته است. این نقاب صورت زنانه بندری با نام‌های مختلفی مانند «برکه»، «بُرقع»، «بَتوُله» و «تَبیله» شناخته می‌شود که هر کدام نمایانگر تنوع فرهنگی و محلی در استفاده از این پوشش سنتی است.
برکه به عنوان یکی از اسم‌های نقاب جنوبی، به خصوص در مناطق هرمزگان و جنوب ایران رایج است و به عنوان پوششی برای صورت استفاده می‌شود. این پوشش علاوه بر حفظ حجاب، به عنوان یک محافظت‌کننده از پوست زنان در برابر تابش شدید آفتاب و شرایط گرم و خشک اقلیم جنوب شناخته شده است.
استفاده از نقاب صورت زنانه بندری مانند برکه، دلایل متعددی دارد که مهم‌ترین آن محافظت از پوست در برابر گرمای شدید و نور خورشید است. این پوشش سنتی به زنان این امکان را می‌دهد تا در برابر شرایط سخت آب و هوایی جنوب، پوست خود را سالم نگه دارند و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنند.
انواع برقع بندری در طول زمان دستخوش تغییراتی شده‌اند؛ برقع‌های قدیمی معمولاً بخش زیادی از صورت را می‌پوشاندند، اما در نمونه‌های جدید مانند برکه‌های باریک در جزیره قشم، تنها بخش کوچکی از صورت پوشانده می‌شود. این تغییرات نشان‌دهنده تطور نقاب جنوبی با نیازهای روز جامعه و سلیقه‌های مدرن است.
برکه و دیگر انواع نقاب بندری نه تنها جنبه عملی دارند، بلکه به عنوان نمادی از هویت فرهنگی و زیبایی زنان جنوب ایران نیز به شمار می‌روند. این نقاب‌ها با تزیینات رنگی و طرح‌های متنوع، بخشی از سنت‌های محلی و پوشش زنان بندری را شکل می‌دهند.
در نهایت، نقاب جنوبی مانند برکه ترکیبی از سنت، فرهنگ و کاربرد عملی است که همچنان در زندگی روزمره زنان بندری حفظ شده و به عنوان یک نماد فرهنگی زنده در مناطق جنوب ایران شناخته می‌شود. استفاده از این نقاب‌ها نشان‌دهنده احترام به میراث فرهنگی و هویت بومی این مناطق است.
ایا رنگ های برکه معنای خاصی دارند؟
در فرهنگ جنوب ایران، به ویژه در استان هرمزگان و مناطق بندری، برکه تنها یک نقاب ساده نیست، بلکه نمادی از هویت، وضعیت اجتماعی و مرحله‌ای خاص در زندگی زنان محسوب می‌شود. رنگ های برکه در این مناطق نه‌تنها زیبایی ظاهری را افزایش می‌دهند، بلکه هر رنگ معنا و پیام خاصی را منتقل می‌کند.
در اینجا توضیحاتی در مورد دو رنگهای برکه آورده شده است:
1- برکه قرمز (برقع بلوچی)
برکه قرمز که بیشتر در جنوب شرقی بلوچستان دیده می‌شود، معمولاً توسط زنان متاهل مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع نقاب صورت زنانه بندری، هم در محیط خانه و هم در فضاهای عمومی کاربرد دارد. رنگ قرمز در این فرهنگ نمایانگر عشق، قدرت زنانه و جایگاه خانوادگی زن در جامعه است.
2- برکه زرشکی
این نوع برکه ساده‌تر بوده و اغلب بدون تزئینات عرضه می‌شود. دختران مجرد یا عقد کرده در برخی مناطق هرمزگان از برقع زرشکی برای حفظ پوشش و احترام به سنت استفاده میکنند. این رنگ با مفاهیمی چون جوانی، پاکدامنی و آغاز یک فصل نو در زندگی دختران همراه است.
3- برکه زرد یا نارنجی
این رنگ ها معمولاً به دختران جوان تعلق دارند و نمایانگر جوانی، پویایی و زندگی نوجوانی است. همچنین، برقع زرد یا نارنجی و گاها با رنگ های روشن و دور دوزی های خوز ممکن است برای نوعروسان و زنان متاهل جوان به‌کار رود تا اهمیت این مرحله جدید در زندگی‌شان را نشان دهند.
4- برکه مشکی با دور سیاه
این نوع برقع توسط زنان مسن‌تر یا مادرانی با فرزندان بزرگ‌تر پوشیده می‌شود. رنگ تیره با حاشیه مشکی نشان‌دهنده احترام، وقار، عقلانیت و مرحله‌ای جاافتاده از زندگی زن است. این انتخاب نشانه‌ای از بلوغ اجتماعی و معنوی در جامعه جنوبی است.
5- برکه مشکی ساده
زنان بیوه یا در شرایط سوگواری، از برکه مشکی ساده استفاده میکنند. این نوع برقع بندری پیام‌آور غم، اندوه و شرایط خاص روحی و اجتماعی زن در زندگی اوست. استفاده از رنگ مشکی، در این فرهنگ با نشانه‌هایی از عزاداری و وقار همراه است.
انتخاب رنگ های برکه، نه‌تنها بر پایه سلیقه، بلکه بر اساس سنت، فرهنگ و مراحل زندگی زنان در جنوب ایران انجام می‌شود. این تنوع رنگ و کاربرد، نقش مهمی در بازتاب هویت فرهنگی زنان بندری ایفا می‌کند و برکه را به پوششی فراتر از یک نقاب معمولی تبدیل کرده است.
برقع (بُرکه) در کدام کشور ها وجود دارد؟
برقع یکی از پوشش‌های سنتی در میان زنان مسلمان است که در کشورهای مختلف جهان اسلام با تفاوت‌های فرهنگی و منطقه‌ای رواج دارد. این پوشش در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از گذشته تاکنون به‌عنوان نمادی از حجاب و هویت زنانه شناخته شده و در هر منطقه با طراحی و کاربرد خاص خود همراه است.
در کشورهایی مانند امارات و قطر، برقع بیشتر به‌عنوان یک پوشش محلی و تزئینی برای مراسم و مناسبت‌های خاص شناخته می‌شود و استفاده روزمره آن کاهش یافته است. با تغییر سبک زندگی، برقع بیشتر جنبه فرهنگی پیدا کرده و در لباس‌های سنتی این کشورها جایگاه ویژه‌ای دارد.
در ایران، برقع در دوران قاجار رایج بود و تا پیش از دوره پهلوی زنان در بسیاری از مناطق از آن استفاده می‌کردند. اما با اجرای سیاست‌های کشف حجاب، این نوع پوشش رو به کاهش گذاشت. با این حال، در استان‌هایی مانند هرمزگان و سیستان و بلوچستان، پوشش برقع همچنان به‌عنوان بخشی از فرهنگ بومی زنان حفظ شده و به شکل بُرکه بندری یا نقاب هرمزگان شناخته می‌شود.
در افغانستان، برقع در دوره حکومت طالبان اجباری شد و زنان برای حضور در اجتماع مجبور به استفاده از آن بودند. پس از سقوط طالبان، این اجبار برداشته شد، اما برقع همچنان در برخی مناطق افغانستان به‌عنوان یک پوشش مرسوم باقی مانده است.
برقع در مناطقی مانند پاکستان و افغانستان چهره و بدن زن را به‌طور کامل می‌پوشاند و تنها بخش کوچکی از چشم‌ها از پشت توری یا مشبک دیده می‌شود. در مقابل، بُرکه بندری در جنوب ایران، به‌ویژه در هرمزگان، نقابی است تزئینی و محلی که علاوه بر پوشش، زیبایی خاصی نیز دارد. این پوشش در مناطق مختلف با نام‌هایی چون بُرقع، بُرکه، بتوله و تبیله شناخته می‌شود و هر کدام بیانگر بخشی از هویت و تاریخ محلی زنان جنوب ایران هستند.
سخن پایانی
در نهایت، بُرکه یا برقع تنها یک پوشش ساده نیست، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی زنان در مناطق مختلف جهان اسلام به‌ویژه در جنوب ایران است. این نقاب، با رنگ‌ها و طرح‌های متنوع خود، روایت‌گر سنت‌ها، باورها و نقش‌های اجتماعی زنان در طول تاریخ بوده است. از هرمزگان تا بلوچستان و از امارات تا افغانستان، هر نوع بُرکه داستانی منحصربه‌فرد از ریشه‌های فرهنگی آن منطقه در دل خود دارد.
امروزه با وجود تغییرات اجتماعی و سبک‌های زندگی مدرن، همچنان می‌توان ردپای استفاده از بُرکه بندری را در زندگی زنان جنوبی مشاهده کرد. این پوشش به عنوان نماد وقار، زیبایی و میراث زنان این سرزمین باقی مانده و در برخی مناطق حتی به یک پوشش تزیینی تبدیل شده است. حفظ و معرفی چنین عناصر فرهنگی، نه‌تنها به شناخت بهتر گذشته کمک می‌کند، بلکه راهی برای پاسداشت هویت بومی در دل زمانه معاصر است.
